بتن پاششی (بتن شاتکریت Shotcrete) چیست؟

یکی از تکنیک هایی که برای بتن ریزی در جاهایی مختلف از جمله چاه ها و حفره ها استفاده میشود، بتن شاتکریت (Shotcrete) است که در ادامه با انواع و مزایا و معایب هر یک اشنا خواهیم شد.

به گزارش گروه ساختمانی آبان، بتن شاتکریت یا بتن پاششی، به بتنی که با هوا و سرعت بالا بر روی سطح پاشیده می گردد. بتن شاتکریت از سیمان، سنگدانه، آب و مواد های افزودنی می باشد. بتن شاتکریت رفتار مشابه با بتن دارد اما روش ساخت ترکیب و اجرا آن متفاوت با بتن است.

بتن شاتکریت سریع ترین روش برای جایگذاری بتن در همه کارها نیست اما در جاهایی که مقاطع نازک و سطح زیادی ضروری است، شاتکریت به شکل موثری در زمان صرفه جویی می نماید.

بتن از جمله مصالحی که از گذشته تا به امروز همیشه در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته است. این متریال نقش موثری در بالا بردن مقاومت سازه ایفا می نماید. با پیشرفت تکنولوژی تجهیزات بسیاری برای اجرای بتن ریزی به منظور تعمیر و یا تقویت سازه فراوری شده که انجام بتن ریزی را آسان و احتیاج به نیروی انسانی را کاهش داده است.

دستگاه بتن پاششی یا شاتکریت از جمله تجهیزاتی است که استفاده از آن در ساخت و ساز رواج یافته و فرایند بتن ریزی را تسریع بخشیده است.

بتن پاششی عملیات پاشش بتن یا ملات بر روی سطح حفاری شده به وسیله جریان هوای فشرده می باشد. این متریال شامل سیمان, ماسه و شن است و به علت بالا بودن سرعت پاشش آن بر روی سطح به صورت دینامیکی فشرده می گردد.

انواع بتن های شاتکریت:

امروزه در جهان دو روش مرسوم برای شاتکریت موجود می باشد که این دو روش عبارت اند از:

1. شاتکریت مخلوط خشک
2. شاتکریت مخلوط تر

دستگاه شاتکریت به دو نوع شاتکریت خشک و تر تقسیم بندی می گردد که شاتکریت خشک قدیمی تر است و امروزه بنا به مزایای بیشتر اجرای شاتکریت تر، کم تر استفاده می گردد به طوری که 60 درصد شاتکریت ها به روش تر اجرا می شوند. از جنبه ایمنی و بهداشت مرتبط با شاتکریت دو مورد، توسعه گرد و غبار و ریزش سنگ در تونل برای سلامت کارگران حائز اهمیت است.

1. شاتکریت تر:

در شاتکریت مخلوط تر, بتن آماده وارد پمپ شاتکریت می گردد و بعد از عبور از لوله های پلاستیکی به سطح مورد نظر پاشیده می گردد. از مخلوط تر در مکان هایی که مقاومت فشاری بالا اهمیت دارد استفاده می گردد. با استفاده از این نوع شاتکریت می توان دیوار بتنی با ضخامت 50 سانتی متر و سقف به ضخامت 20 سانتی متر را اجرا نمود.

مزایای شاتکریت تر:

ضخامت لوله های بتنی را می توان در محیط هایی که احتمال خوردگی و آتش سوزی وجود دارد, بالا برد.

با استفاده از این روش می توان سازه های بتنی با اشکال غیر منظم را اجرا نمود.

استفاده از شاتکریت تر احتیاج به قالب بندی ندارد و به همین علت هزینه های مربوط به تامین نیروی انسانی و اجرای قالب بندی را می توان کاهش داد.

از این روش می توان برای روکش نمودن پایه پل ها و لاینینگ تونل ها استفاده نمود.

مقاومت مکانیکی شاتکریت مخلوط تر نسبت به شاتکریت مخلوط خشک بالاتر است.

در این روش بین بتن و میلگرد چسبندگی بهتری صورت می گیرد.

2. شاتکریت خشک:

در مرحله آخر فرآیند فراوری بتن هنگام خروج مواد, آب مورد احتیاج از سر نازل به آن افزوده می گردد. این روش برای انجام کارهای تعمیراتی و روکش کمتر از 10 سانتی متر مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش بتن بدست آمده مقاومت مکانیکی بالایی ندارد.

مزایای بتن شاتکریت خشک:

• مصرف آب کمتر در نتیجه مقاومت فشاری بیشتر
• عدم احتیاج به قالب بندی و در نتیجه سرعت در اجرای طرح
• اجرای اشکال پیچیده بدون استفاده از قالب
• معایب این طرح عبارتند از
• مصرف سیمان بیشتر
• احتیاج به افراد متخصص در امر پاشیدن بتن
• لزوم استفاده از وسایل خاص بتن پاشی

معایب بتن شاتکریت خشک:

• بتن بدست آمده مقاومت مکانیکی بالایی ندارد زیرا در این روش از مصالح سنگی درشت دانه استفاده نمی گردد.
• قسمت عمده ای از ملات به علت نچسبیدن و هیدراته نشدن هدر می رود.
• پراکنده شدن دانه های سیمان باعث ایجاد گرد و غبار زیادی در محل اجرا می گردد.
• برخی از بخش های ملات به علت نرسیدن آب به همه دانه ها به صورت هیدراته نشده باقی می ماند.
• به علت آب زیاد احتمال ترک خوردگی و یا انقباض ناشی از خشک شدگی در سطح بتن وجود دارد.

کاربردهای بتن شاتکریت:

شاتکریت در حوزه فعالیت های عمرانی کاربرد دارد.کاربرد های بتن شاتکریت عبارتند از:

حفاری زیر زمینی: چاه، تونل و مغار

تعمیر و تقویت سازه ها: پل ها، ساختمان ها، سازه های دریایی، سریز سدها

معدن: در معادن زیرزمینی برای نگهداری زمین، در معادن سطحی برای حفاظت دیواره های شیب دار

کاربردهای نو: کف و دیواره استخرها؛ سازه های ضد حریق و انفجار

و لاینینگ کانال ها, مخازن و سدها, تونل سازی و ایستگاه های چاه و حفره های زیر زمینی سنگ شکن ها, استخرهای شنا و … استفاده می گردد.