آشنایی با معماری حمام گنجعلیخان کرمان

مجموعه تاریخی گنجعلیخان کرمان یکی از بناهای زیبا و تاریخی شهر کرمان به شمار می رود که حمام آن با ساختمانی زیبا و آثاری دیدنی، شکوه معماری نیاکان این دیار را به نمایش گذارده است.

به گزارش گروه ساختمانی آبان، دوران صفویه به واسطه حکام پرقدرت، یکی از پر رونق و آبادترین دوره های تاریخی ایران در زمینه ساخت بناهای عمومی از قبیل مسجد، کاروانسرا، بازارها، سایر آثار تاریخی محسوب می گردد.

گنجعلی بیک معروف به گنجعلیخان، حاکم قدرتمند کرمان در زمان شاه عباس صفوی بود که در طول حکومت 28 ساله خود با ساخت اماکن و بناهای متعدد رونق و آبادانی را به این شهر آورد و میراث گرانبهایی از خود برجای گذاشت.

مهمترین اثر تاریخی دوره گنجعلیخان در کرمان مجموعه ای شامل بازار، چهارسوق، آب انبار، حمام، مسجد، ضرابخانه و مدرسه است که در میدانی بزرگ قرار گرفته است و به نام این حاکم صفوی نامیده می گردد.

حمام گنجعلیخان 26 متر طول، 30 متر عرض و حدود یک هزار و 300 متر مربع مساحت دارد و تا 80 سال قبل از مورد استفاده عموم مردم بود که معماری و تزئینات، یکی از شاهکارهای معماری دوره صفویه محسوب می گردد.

بنای این اثر تاریخی ارزشمند در سال 1020 هجری قمری توسط استاد سلطان محمد معمار یزدی شروع شد و در دوران علیمردان خان پسر گنجعلیخان به اتمام رسید که در دوره های تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

سردر ورودی این حمام با الهام از معماری دوره صفویه با گچبری و نقاشی های دوره صفویه و قاجاریه آراسته و با مقرنس کاری استادکاران تزئین شده که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می نماید.

ساختمان این حمام بنا به سنت ساخت حمام های قدیمی از 2 قسمت سربینه و گرمخانه و چند بخش فرعی تشکیل شده و قسمت رختکن 6 غرفه مختلف دارد که هر کدام از آنها مخصوص طبقه خاصی از افراد شامل روحانیون، اعیان، بازاری ها، رعایا، خان ها و سادات است.

رختکن حمام با سقفی کوتاه، یزدی بندی و کاربندی های مختلف و چشم گیری دارد که از کاشی های خشتی و نقاشی های اسلامی برای تزئین آن استفاده شده و بازدیدنمایندگان در این قسمت، وسایل مختلف و مورد احتیاج استحمام در قدیم از جمله سدر، تاس، حنا، شانه های قدیمی، لنگ، سنگ پا و آینه های گوناگون که در آن دوران مورد استفاده قرار می گرفت را از نزدیک مشاهده می نمایند.

کاشی های معرق و هفت رنگ، گچ بری ها، نقاشی ها، کادربندی ها و مقرنس کاری حوضچه ها و فواره های متعدد در کنار نورپردازی زیبا حمام گنجعلی خان را به موزه ای کم نظیر با زیبایی چشم نوازی تبدیل نموده است.

گرمای این حمام به وسیله گلخن یا تون تامین می شد و از اون کانال هایی به زیر گرمخانه حمام کشیده شده که هوای گرم را از خود عبور داده، کف گرمکن را گرم نموده و هوای کثیف و آلوده را به وسیله روزنه ها به خارج از حمام منتقل می نموده است.

در سال 1352 مجسمه هایی توسط دانشکده هنرهای زیبای تهران به این مکان انتقال داده شد که افراد را در مکان های مختلف این بنای تاریخی و در حال استحمام نشان می دهد که جاذبه زیبایی برای گردشگران بشمار می رود.

این بنا از دهه 50 پس از مرمت به موزه مردم شناسی تبدیل شد و سالانه گردشگران خارجی و داخلی زیادی از حمام گنجعلیان کرمان بازدید می نمایند و ضمن دیدن آثار تاریخی با گوشه ای از آداب و رسوم مردم کرمان آشنا می شوند.